Khu căn cứ khởi nghĩa Hoàng Đình Kinh

Khu di tích căn cứ khởi nghĩa Hoàng Đình Kinh nằm trên địa phận hai huyện Hữu Lũng và Chi Lăng, phần trọng điểm chính của khu di tích là ở hai xã Cai Kinh và Hòa Lạc (huyện Hữu Lũng) và một phần thuộc thị trấn Chi Lăng (huyện Chi Lăng) và một số điểm nhỏ ở huyện Bắc Sơn, Văn Quan và Cao Lộc... Khu căn cứ du kích Hoàng Đình Kinh chạy dọc theo đường quốc lộ 1A (tuyến  Hà Nội - Lạng Sơn), một phần theo đường liên xã Yên Vượng - Yên Thịnh; một phần theo đường đèo Lừa - Yên Sơn,...      

Dãy núi Cai Kinh ở huyện Hữu Lũng, Lạng Sơn, nơi nổ ra cuộc khởi nghĩa chống Pháp của Hoàng Đình Kinh (1883-1888)

Khu di tích căn cứ khởi nghĩa Hoàng Đình Kinh là những dãy núi non đại ngàn trùng điệp trải rộng khắp trên địa bàn của hai huyện Chi Lăng và Hữu Lũng, sang tận  huyện Văn Quan và Bắc Sơn và lên cả Cao Lộc - Lạng Sơn đó là những con đường, con đèo, những hang động, những rừng cây khe suối, những làng bản trên núi cao, như: Hang Lân Điêng, Lạng Cản (Làng Giàng), Đèo Lừa, Lân Ba Tài, Đèo Lân Nhuổm, Thác Bèn, Hang Dơi, Núi Tay Ngai, Hang Mỹ Mối,..Chính những địa điểm này là nơi che chắn và nơi trú ngụ sinh hoạt, tập luyện, họp bàn đánh Pháp của thủ lĩnh Hoàng Đình Kinh trong những năm 1885-1888. Không những vậy Khu căn cứ khởi nghĩa Hoàng Đình Kinh còn trải dài xuống phía Nam của tỉnh Lạng Sơn theo đường quốc lộ 1A đến Bắc Giang. Thủ lĩnh Hoàng Đình Kinh đã biết lợi dụng vào núi cao rừng sâu, trùng điệp và hiểm trở, đó là dãy núi Cai Kinh hùng vĩ ông đã lập căn cứ Khởi nghĩa tại những khu vực này chống lại ách thống trị và đô hộ của Thực dân Pháp và bọn quan lại thực dân phong kiến hèn nhát nấp sau lưng Thực dân Pháp.

Khu di tích Hoàng Đình Kinh gắn liền với nhân vật lịch sử Hoàng Đình Kinh  người đã đứng lên khởi nghĩa phong trào nông dân, đồng bào các dân tộc vùng miền núi (Hữu Lũng - Chi Lăng) đánh Pháp thuộc cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Khu di tích nằm trên một địa bàn rộng lớn gồm địa phận các huyện Hữu Lũng, Chi Lăng, Bình Gia, Bắc Sơn và Văn Quan... Khu di tích này được đánh giá là khu di tích Lịch sử cách mạng và kháng chiến ghi dấu những sự kiện đánh Pháp quan trọng, ghi lại hồi ức và kỷ niệm những ngày hoạt động trong thời kỳ khó khăn chống thực dân Pháp của Hoàng Đình Kinh. Ông là một Thủ lĩnh cương nghị và khảng khái, yêu nước căm thù giặc và đánh Pháp khi chúng đô hộ đất nước mình, quê hương mình, ông đã đứng ra tập hợp lực lượng thanh niên nông thôn và trong vùng, thành lập nghĩa quân đánh Pháp bảo vệ quê hương, bảo vệ xóm làng. Tuy nhiên cuộc khởi nghĩa của Hoàng Đình Kinh chỉ nổ ra trong một thời gian ngắn do chưa có sự lãnh đạo sáng suốt và sắc bén của người chỉ huy, với lại trong hoàn cảnh lực lượng chiến đấu còn ít chưa chính qui hiện đại, chưa biết phối hợp rộng khắp với các cuộc khởi nghĩa khác, trong hàng ngũ các nghĩa sĩ chiến binh còn có kẻ nội gián đang tâm bán rẻ lương tâm của mình cho giặc Pháp  đánh đổi lấy vị chỉ huy của mình,..Nhưng qua đây đã cho chúng ta thấy sự yêu nước, căm thù giặc của Hoàng Đình Kinh đã đánh cho quân Pháp tơi bời, đã kìm hãm mưu đồ xâm lược của thực dân Pháp lên các tỉnh phía Bắc. Cùng thời điểm với cuộc khởi nghĩa Hoàng Đình Kinh còn có nghĩa quân của Hoàng Hoa Thám tức Đề Thám (tại vùng Yên Thế - Bắc Giang) cùng đánh Pháp. Cuộc khởi nghĩa Hoàng Đình Kinh đã thể hiện được tinh thần yêu nước cao độ, ý chí quật cường của vị thủ lĩnh người dân tộc đã đánh cho quân Pháp phải khiếp sợ và thú nhận: "Đường Lạng Sơn mất hết sự an toàn", " Tình hình thật là xấu" và "Trở nên nguy hiểm".

          Cuộc đấu tranh chống Pháp của ông tuy thất bại nhưng đã làm chậm một bước mưu đồ bình định (xâm lược) Lạng Sơn của quân Pháp, đồng thời thể hiện một tinh thần yêu nước cao đẹp, quật cường không bao giờ khuất phục trước kẻ thù xâm lược...Tinh thần đấu tranh ấy đã được kế tiếp xứng đáng  với truyền thống đấu tranh của các thế hệ  cha anh trên mảnh đất Lạng Sơn vì sự sống còn của nền độc lập dân tộc và để xứng đáng với cái tên Xứ Lạng oai hùng còn tồn tại mãi mãi với đất nước Việt Nam.

Khu di tích căn cứ khởi nghĩa Hoàng Đình Kinh đã được xếp hạng di tích cấp Tỉnh theo Quyết định 41/2002 (ngày 02/10/2002) của UBND tỉnh Lạng Sơn. 

Khổng Minh

Phòng VH&TT